Niets is wat het lijkt : Kleurbeleving en licht

Is de jurk nou zwart, of wit? Deze vraag hield onlangs talloze mensen in haar greep. Iemand plaatste een foto van een jurk op internet, een grote groep zei dat het jurkje zwart-blauw was, maar een deel zag toch echt een wit-goud jurkje. Mensen waren verbijsterd en er ontstond een ware internethype over het verschil in kleurbeleving.

De verklaring voor dit eigenaardige fenomeen werd onder andere gezocht in het verschil in perceptie en de manier waarop het individuele brein kleuren verwerkt. Iedereen ervaart licht en daardoor kleur op een andere manier. Kijk naar de jurk; wat je ziet hoeft niet de daadwerkelijke kleur te zijn. Uiteindelijk is alles wat je ziet afhankelijk van licht. En als je bedenkt dat lamplicht naast de zon de belangrijkste lichtbron in je leven is, is het zeker niet verkeerd de belangrijkste variaties en invloeden daarvan eens nader te onderzoeken.

De invloed van licht bij verlichting

Bij het opstaan willen we ander licht dan 's avonds op de bank. Als we geconcentreerd achter de computer zitten te werken, willen we het juiste werklicht en als we winkelen willen we licht waarbij we onze aankoop goed kunnen bestuderen. Licht beïnvloedt ons gevoel en ons humeur. Licht beïnvloedt de sfeer die we ervaren en de kleur die we zien. Er zijn bij lamplicht zijn drie variabelen die grote invloed hebben op wat we zien en voelen: kleurweergave, kleurtemperatuur en verlichtingssterkte.

1) Kleurweergave, zo natuurlijk mogelijk

Jurkje …

Soms kan een de kleur van een shirt er bij daglicht heel anders uitzien dan bij lamplicht. Dat heeft te maken met de zogenaamde CRI waarde van de lamp. De Colour Rendering Index (CRI) van een lichtbron geeft de vergelijking van de kleurweergave met een natuurlijke lichtbron. Een natuurlijke lichtbron heeft per definitie een waarde van 100 Ra.

De CRI waarde kan sterk verschillen per lamp. In een kledingwinkel is het bijvoorbeeld van groot belang dat de kleurechtheid groot is, daarom zullen ze daar als het goed is lichtbronnen hebben met een CRI waarde van boven de 90 Ra. Thuis kan dat minder van belang zijn en kan de CRI waarde lager liggen.

2) Kleurtemperatuur: Koele tinten tot warme tinten

De kleur van licht bepaalt in hoge mate de sfeer in een ruimte. In een woonkamer ervaren we we warmere tinten licht vaak als prettig, maar op kantoor is het juist aangenamer om koelere verlichting te hebben. Daarom zijn lichtbronnen verkrijgbaar in verschillende tinten. Deze kleurtemperatuur van een lamp wordt uitgedrukt in graden Kelvin. Licht met een lage kleurtemperatuur heeft een warme uitstraling, hoe hoger de Kelvin-waarde des te koeler wordt de uitstraling.

3) Verlichtingssterkte op het oppervlak

Naast de kleurweergave en de kleurtemperatuur is de derde factor de verlichtingssterkte. Die wordt uitgedrukt in lux of lumen. Het aantal lux of lumen per m2 bepaalt hoe wij bijvoorbeeld het licht ervaren als we een boek lezen, of hoe intens we van een uitgelicht schilderij kunnen genieten. In de praktijk zal je bij een particuliere woning misschien niet vaak te maken krijgen met de uitleg over lux en lumen per m2, maar het goed om je te realiseren dat die verlichtingssterkte forse invloed heeft op hoe we onze omgeving ervaren.

Bij de aankoop van lampen is het goed om stil te staan bij de combinatie van de drie factoren: kleurweergave, kleurtemperatuur en lichtsterkte. Daarbij zijn persoonlijke voorkeuren en het doel van de verlichting belangrijk om af te wegen.

Het voorbeeld van het zwart-blauwe jurkje geeft al aan dat lichtbeleving belangrijk is en van grote invloed is op hoe wij ons voelen in een bepaalde ruimte, of hoe we bepaalde objecten ervaren.